Tajuk : Balai Maqamat
Penulis : Mohd. Affandi Hassan
Penerbit : Institut Terjemahan & Buku Malaysia ( ITBM )
“Karya ini ditujukan kepada pejuang intifadah persuratan Melayu.
Andalah yang akan mengubah sastera yang lesu menjadi persuratan yang maju dan
bermutu. Insya Allah.”
Demikian ayat yang
terakam dalam halaman ‘ Dedikasi ‘ buku
bertajuk Balai Maqamat karya Mohd. Affandi Hassan. Sebagaimana yang dijelaskan
oleh pengarangnya sendiri, buku ini ialah karya yang meneruskan idea yang
diperjuangkan oleh beliau selama ini iaitu Gagasan Persuratan Baru. Balai Maqamat, diilhamkan daripada maqamat
popular karya Badiuzzaman al-Hamazani, namun diolah oleh Mohd. Affandi dengan gayanya
yang tersendiri sehingga karya ini muncul sebagai karya asli yang berbeza
dengan genre-genre sedia ada. Karya ini dibahagikan kepada empat bahagian, dan
setiap bahagian mengandungi cerita yang tersendiri.
Penulis
seolah-olah memberi pengenalan kepada buku ini dalam kisah pertama iaitu Balai
Pertama. Dalam kisah ini, watak pujangga tidak bernama itu seakan-akan mewakili
penulis dalam kehidupan sebenar. Watak pujangga itu mengatakan bahawa dia
mencipta sebuah karya bertajuk Sebuah Maqamat Melayu untuk meneroka belantara
kreatif yang belum diminati para sasterawan. Harus diingat bahawa Mohd. Affandi
Hassan membezakan antara karya sastera dan persuratan. Persuratan menurut
beliau, lebih berminat kepada ilmu sebagai teras sesebuah karya, berbanding dengan
sastera lebih menumpukan aspek cerita. Beliau turut membedakan antara sajak dan
sanjak. Sajak menurut beliau ialah ciptaan para sasterawan, manakalan sanjak
ialah ciptaan para pemikir. Beberapa buah sanjak beliau dimuatkan dalam buku
ini melalui garapan ceritanya seperti Air Abu Gharib, Politik Orang Berjasa,
dan lain-lain.
Secara
keseluruhan, Balai Maqamat adalah percubaan Mohd. Affandi Hassan untuk
menerapkan Gagasan Persuratan baru ke alam praktikal. Gagasan ini mementingkan
wacana dan ilmu dalam sesebuah karya, berbanding aspek penceritaan semata-mata.
Konsep ini jelas tertonjol apabila beliau memasukkan kisah antara Ratu Saba’
yang dikenali sebagai Balqis ( nama ini berdasarkan riwayat Israiliyyat
sebenarnya ) dengan Nabi Sulaiman ‘alaihi as-salam. Kisah ini dimuatkan dalam
kisah Tenggelam Dalam Arus ketika seorang pelajar sarjana muda berdebat dengan
profesornya. Pelajar itu pelajar yang cemerlang dan sekiranya beliau itu tidak
mengkritik teori-teori sastera yang telah menjadi arus perdana, nescaya beliau
akan memperoleh gred A dalam peperiksaannya dengan mudah. Namun, pelajar itu
memilih untuk menongkah arus, dan berpegang kepada kebenaran yang beliau
yakini, sehingga akhirnya nilai sebenar beliau bukan lagi terletak pada gred
yang tercatat di atas kertas semata-mata. Dari satu sudut, Mohd. Affandi Hassan
menunjukkan beliau banyak terpengaruh dengan pemikiran Syed Muhammad Naquib
al-Attas dan Pendita Za’ba dalam karya ini.
Saya fikir Mohd. Affandi
Hassan menyedari tentangan-tentangan yang beliau hadapi dalam memperjuangkan
Gagasan Persuratan Baru, sehingga sebahagiannya beliau tumpahkan dalam Balai Maqamat.
Dan beliau juga menyedari saranan-saranan simpatisan terhadap beliau yang
mencadangkan agar beliau melunakkan cara beliau memperjuangkan gagasan ini agar
lebih mudah untuk diterima. Namun, nampaknya beliau memilih untuk mengekalkan
cara yang sedia ada, sebagaimana sikap yang diambil oleh pelajar sarjana muda
tadi, yang bertegas dengan pendirian yang diambilnya.
Kritikan-kritikan yang disampaikan melalui Balai Maqamat, terasa
sedikit keras. Barangkali jika beliau mengolah sedikit pendekatannya, lebih
ramai akan tertarik dengan dengan gagasan ini. Teori-teori sastera kita akan
bertambah meriah, sementelahan pula wujud pelbagai teori lain seperti Teori
Sastera Hasanah oleh Puan Ainon Mohd, Teori
Takmilah oleh Dr. Shafie Abu Bakar dan lain-lain yang turut mendapat sambutan
hangat.
Kita tidak semestinya perlu bersetuju 100 % dengan idea beliau. Apa
pun, buku ini sangat berbaloi untuk dibaca kerana mengandungi falsafah dan
pemikiran yang tinggi untuk dihadam.
Tiada ulasan:
Catat Ulasan